Kobieta w świecie sztuki. 20 zagranicznych i polskich artystek, które warto znać


Niemożliwe jest, abym napisała o wszystkich. Niemożliwe też, żebym wszystkie znała, może się więc okazać, że kogoś ważnego w tym spisie pominęłam. Mimo wszystko, postanowiłam pokusić się o zestawienie najsłynniejszych artystek w sztuce. Myślę, że naprawdę warto. Czasami pytam bliskich czy kojarzą panie, które były artystkami. Odpowiedź zazwyczaj nie pada szybko, czasami sprawia problem i ogranicza się (co w ogóle mnie nie dziwi) do kilku najpopularniejszych nazwisk, a więc  np. do Olgi Boznańskiej czy Fridy Kahlo. To wyjątkowe artystki, ale nie jedyne i właśnie m.in. z tego powodu chciałabym napisać Wam parę słów o innych kobietach, które w świecie sztuki osiągnęły bardzo wiele i zasługują na wielkie uznanie oraz nieustanną pamięć. Niech ten wpis stanie się zachętą do dalszego eksplorowania tego tematu i poszczególnych biografii. 
 

Sofonisba Angiussola (1532-1625)

Opierając się na chronologii, warto sięgnąć do początku i wspomnieć kobietę okrzykniętą przez badaczy „pierwszą damą malarstwa”. Sofonisba Angiussola brzmi egzotycznie i zapamiętać ją ciężko, ale zdecydowanie warto. Urodzona w 1532 roku włoska artystka tworzyła w dobie renesansu. Dorastała otoczeniu arystokracji i miała w swoim życiu niezwykłe szczęście, rzadko się bowiem zdarza, aby kobieta-artystka w XVI wieku otrzymała tak doskonałe wykształcenie oraz protekcję, jaką nieustannie otaczał ją jej ojciec. Dokonania artystki zostały docenione przez renesansowego mistrza Michała Anioła, a także, pod sam koniec jej życia, przez Antoona van Dycka, który uczęszczał do niej na malarskie porady. Prace Sofonisby można podziwiać w wielu muzeach na świecie, w tym także w polskim Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz na zamku w Łańcucie. Poznański obraz jest niezwykły, ponieważ przedstawia trzy siostry Lucję, Europę oraz, uwaga, Minervę. Niestety, ta ostatnia (po prawej) właśnie przegrała w szachy. 

 
Gra w Szachy, 1555


Autoportret, 1556

 

Artemisia Gentileschi (1593-1652)


Ojciec artystki, malarz fresków Orazio Gentileschi wywodził się ze szkoły z kręgu Caravaggia, a ona sama w swojej stylistyce reprezentowała wczesny barok. Nauki malarstwa pobierała w pracowni swojego ojca, a także u innego artysty Agostino Tassiego. Artemisia została przez niego zgwałcona, przez co wytoczyła mu w sądzie, trwający 8 miesięcy proces, zakończony jego rocznym pobytem w więzieniu. Te bardzo traumatyczne przeżycia wpłynęły m.in. na powstanie obrazu „Judyta zabijająca Holofernesa” (ok. 1612-1613), a więc pracy o tematyce religijnej,  pozwalającej przy okazji dać upust swoim emocjom. Gentileschi była jedną z pierwszych, którą mogła i podejmowała w swojej sztuce motywy historyczne i religijne, uznawane za niedostępne dla kobiet. Jako pierwsza kobieta w historii została też przyjęta do Accademia del disegno we Florencji. Była uznaną artystką i utrzymywała się ze sztuki przez całej swoje życie, co, jak wiadomo, bywa trudne także dzisiaj.  

 

Autoportret (Alegoria malarstwa), 1638-1639
Judyta i służąca, 1614



Angelica Kaufmann (1741-1807)


Ta szwajcarska malarka, nauki pobierała m.in. u słynnego Johanna Joachima Winckelmana, a więc ojca sztuki starożytnej, autora przełomowych „Dziejów sztuki starożytnej”. W wieku 15 lat była już autorką pięknych portretów wykonanych techniką pastelu, przez co zyskała spore uznanie. Na swoich portretach uwieczniała członków dworu i arystokracji, a więc ludzi ze swojego otoczenia, zajmowała się także nauką malarstwa wśród księżniczek na dworze neapolitańskim, gdyż kobiety z wyższych sfer miały największe prawdopodobieństwo, aby zetknąć się z artystycznym wykształceniem. Stylistyka Kaufmann oscyluje wokół klasycyzmu, widoczne są w niej więc wpływy sztuki antycznej oraz angielskiej. 

Autoportret, 1770-1775
Portret Pani Latouche, koniec XVIII wieku

 

 Suzanne Valadon (1865-1938)

Francuska malarka, ale jednocześnie modelka pozująca dla najsłynniejszych. Na swoich płótnach uwieczniał ją m.in. Henri de Toulouse-Lautrec oraz Renoir, którego była ulubienicą. Tak naprawdę nazywała się Marie Clementine Valadon, a imię Suzanne zostało jej nadane przez Lautreca. Jej synem był słynny Maurice Utrillo, któremu przekazała cenne wskazówki malarskie. Artystka zajmowała się malarstwem do końca życia, które zakończyło się atakiem epilepsji podczas pracy przy sztaludze. 
 
Leżąca nago, 1928 
 

 

Suzanne Valadon, Henri deToulouse-Lautrec, 1888


 Olga Boznańska (1865-1940)

Polska malarka tworząca w okresie Młodej Polski. Studiowała w Monachium, gdzie otworzyła swoją pracownię. Kolejno osiadła w Paryżu, gdzie zmarła w 1940 roku. Boznańska uznawana jest za jedną z najsłynniejszych polskich portrecistek. Wypracowała swój charakterystyczny styl, potrafiła zajrzeć wgłąb portretowanego, trafnie uwydatniając cechy charakteru i psychikę. Jej styl leży gdzieś na pograniczu realizmu z impresjonizmem, barwne impasty są rozedrgane, momentami nawet ekspresjonistyczne. 

Autoportret, 1896
Kwiaciarki, 1889



Anna Bilińska-Bohdanowicz (1857- 1893)


Życie Bilińskiej nie rozpieszczało. Artystka, wykształcona m.in u Wojciecha Gersona, ukończyła także studia malarskie w Paryżu, gdzie osiadła na bardzo wiele lat. W bardzo krótkim czasie zmarł jej ojciec, przyjaciółka oraz narzeczony, co doprowadziła do jej poważnego załamania nerwowego. Znana głównie z realistycznych portretów, odniosła wielki sukces zagraniczny, zdobyła wiele nagród i medali, była wystawiania na licznych międzynarodowych wystawach. W 1892 roku powróciła wraz z małżonkiem do Warszawy, aby tam poprowadzić szkołę malarską dla kobiet. Niestety, ciężka choroba przeszkodziła w jej pięknych planach. Kobieta zmarła na serce w wieku 36 lat. 


Autoportret, 1887

 

Murzynka, 1884



 Sonia Delaunay (1885- 1979)


Francuska malarka, ale też projektanta ubiorów. Była przedstawicielką orfizmu, kierunku, który reprezentował także jej mąż, Robert. Orfizm w swoim założeniu stawiał na kolor, na wzajemne oddziaływanie barw oraz przenikanie się płaszczyzn. Artystka zajmuje ścisłe miejsce w czołówce pionierów europejskiej abstrakcji (formy abstrakcyjne obecne były zarówno na jej płótnach jak i realizacjach dekoracyjnych, a więc materiałach, ścianach i projektach ubrań). 

Sonia Delaunay (po prawej) w studio malarskim swojego męża, 1924

 

  

Kolorowy rytm, 1946

 

Natalia Gonczarowa (1881 – 1962)


Rosyjska malarka, reprezentantka awangardy artystycznej. Wraz ze swoim partnerem, Michaiłem Łarionowem uczestniczyła bardzo aktywnie w moskiewskiej awangardowej bohemie artystycznej. Duet ten znany jest w historii sztuki zwłaszcza jako ten, który założył krótkotrwałe urupowanie „Ośli Ogon” oraz nowy kierunek zwany łuczyzmem (albo promienizmem, rajonizmem). Obrazy Gonczarowej z tego czasu charakteryzowały się świetlistością, oraz kolorami ułożonymi w równoległe bądź przeciwległe smugi. 

Autoportret, 1907

 

Koty, 1911-1912
 



Georgia O’Keeffe (1887-1986)


Amerykańska artystka, która zasłynęła ze swoich charakterystycznych dzieł przedstawiających kwiaty, muszle, kości zwierząt i krajobrazy. Prace te, choć  o tematyce zaczerpniętej z rzeczywistości, balansują na granicy abstrakcji, malarka interpretuje je po swojemu, przekształca zgodnie z własną estetyką i wrażliwością. O’Keffee odegrała bardzo ważną rolę w upowszechnianiu sztuki amerykańskiej w Europie, która wiodła wówczas prym w kształtowaniu nowych kierunków w sztuce.

Jimson Weed/white flower No 1., 1932



Zofia Stryjeńska (1891-1976)


Polska malarka, ilustratorka, graficzka, związana mocno ze środowiskiem krakowskim, warszawskim i zakopiańskim. Stryjeńska edukowała się malarsko w szkole dla kobiet należącej do Marii Niedzielskiej. Kolejno, postanowiła studiować w szkole Sztuk Pięknych w Monachium, co robiła przez rok udając mężczyznę (w tamtym czasie kobiety nie miały jeszcze wstępu na akademię). Okrzyknięto ją księżniczką sztuki polskiej, przedstawiająca z wielkim urokiem czar polskiej wsi oraz słowiańskie mity i wierzenia. Do niezwykle popularnych należą m.in. jej „Tańce ludowe” z 1927 roku. Stryjeńska znana jest ze swoich frywolnych, trafnych komentarzy i wypowiedzi, które są zadziwiająco aktualnego także dzisiaj. 

 

Zofia Stryjeńska, 1920

 

Wiejska zagroda, 1960



Hanna Rudzka-Cybisowa (1897-1988)

 

Czołowa polska reprezentantka nurtu kolorystycznego w malarstwie.  Studiowała m.in. w pracowni Józefa Pankiewicza, gdzie poznała swojego przyszłego męża, Jana Cybisa, także znanego kolorystę. Należała do Komitetu Paryskiego (Kapiści) – grupy artystów polskich studiujących w Paryżu pod przewodnictwem Pankiewicza. 

Autoportret, 1937




Róże herbaciane, 1987



Tamara Łempicka (1898- 1980)

Malarka polska, bezkompromisowa królowa art deco. Urodzona w Warszawie (lub w Moskwie), w młodości bardzo często podróżowała do Włoch, gdzie podziwiała tamtejsze perły malarstwa i zafascynowała się renesansowymi dziełami. Jej pierwszym mężem był prawnik Tadeusz Łempicki, z którym mieszkała w Petersburgu oraz w Paryżu. Finansowe problemy materialne zmusiły ją do malowania w celach zarobkowych, co bardzo szybko przyniosło jej sławę i uznanie. Łempicka zasłynęła zwłaszcza ze swoich idealizowanych portretów, o lekko kubicznych kształtach i intensywnych barwach. Jej życie prywatne interesowało zawsze równie mocno co sztuka, zwłaszcza, że jako biseksualistka słynęła z licznych kontrowersji i romansów. W Polsce znajduje się bardzo niewiele jej prac i niestety nie są prezentowane publicznie. Jej „Autoportret w zielonym Bugatti” z 1927 roku otrzymał miano symbolu emancypacji kobiety w czasach dwudziestolecia międzywojennego. 

Autoportret w zielonym Bugatti, 1925



Lato, 1928

 

Katarzyna Kobro (1898-1951)


Słynna rzeźbiarka rosyjsko-niemieckiego pochodzenia, reprezentująca awangardę konstruktywistyczną w Polsce. Żona Władysława Strzemińskiego, malarza, twórcy „unizmu” w sztuce. Chociaż przez całe życie pozostawała w cieniu swojego męża, przez wielu uznawana jest za wybitniejszą od niego. Przestrzenne kompozycje Kobro zrewolucjonizowały myślenie o rzeźbie, która w jej wydaniu jest formą nieposiadającą początku ani końca, a wszystkie jej elementy są jednakowo ważne i przenikają się z przestrzenią. Wiele jej prac uległo niestety zniszczeniu już za jej życia, a to, co pozostało można podziwiać w Muzeum Sztuki w Łodzi. O burzliwym związku Kobro ze Strzemińskim pisałam tutaj.

Kompozycja przestrzenna 4, 1928

 

Frida Kahlo (1907-1954)


Meksykańska malarka, słynąca ze swoich licznych autoportretów. Na jej sztukę w ogromnym stopniu wpłynęły tragiczne wydarzenia z jej życia. Artystka cierpiała od dziecka na polio, oraz uległa poważnemu wypadkowi, w którym doszło do uszkodzenia kręgosłupa, miednicy oraz narządów rodnych, przez co malarka nie mogła posiadać potomstwa. Bardzo długi okres rekonwalescencji oraz nawracające dolegliwości zdrowotne sprawiły, że zainteresowała się malarstwem i wszystkie swoje emocje i przeżycia przenosiła na płótna. 

 

Frida Kahlo, 1944

 

Autoportret, 1940



Maria Jarema (1908-1958)


Polska malarka, rzeźbiarka i scenografka. Związana mocno z osobą Tadeusza Kantora i jego teatrem Cricot 2, dla którego przygotowywała scenografię i kostiumy. Rzeźbę studiowała u Xawerego Dunikowskiego, zajmując się w zasadzie tylko tą formą aż do wybuchu II wojny światowej. Kolejno realizowała się malarsko – interesowało ją zagadnienie przestrzeni, rozwiązania fakturowe i postać ludzka, która dawała jej pretekst do eksperymentów formalnych. Umiejętnie balansowała na granicy malarstwa figuratywnego i abstrakcji, co stało się jej znakiem rozpoznawczym. 

Wyrazy, 1957



Dwie głowy, 1956

 

Alina Szapocznikow (1926-1973)


Jedna z najwybitniejszych polskich rzeźbiarek. Jako żydówka, czas wojny spędziła w getcie wraz z matką, później trafiła do obozu w Bergen-Belsen i w czeskim Teresinie. Po wojnie postanowiła uczęszczać na studia rzeźbiarskie w Pradze i w Paryżu. Szapocznikow obrała na warsztat ludzkie ciało, nieustannie eksperymentując z jego kształtem, formą, zmianami i możliwościami. Dramatyczne wspomnienia obozowe oraz choroba nowotworowa piersi wpływały mocno na jej sztukę – ciało jako tematyka jej rzeźb ulega defragmentacji  i deformacji, jest osobistym doświadczeniem cierpienia i nieuchronnego przemijania. 

 

Alina Szapocznikow przy rzeźbie Naga, 1961

 

Nowotwory uosobione, 1971



Yayoi Kusama (ur. 1929)


Japońska rzeźbiarka, malarka, pisarka i performerka awangardowa. Od 1977 roku przebywa na stałe w zakładzie psychiatrycznym w Tokio. Tam tworzy swoją sztukę, która sama nazywa „obsesyjną”, kojarzoną głównie z krzykliwych kolorów oraz rozpoznawalnych wzorów (na ogół kropek), którymi przyozdabia swoje rzeźby, obrazy i instalacje. Znana z kontrowersyjnych działań, m.in. z prowokacyjnego listu, jaki wysłała w 1968 roku do prezydenta USA Nixona, w którym zaoferowała mu seks w zamian za zakończenie wojny w Wietnamie. w 2008 roku praca Kusamy została sprzedana za 5,1 miliona dolarów, co stanowi rekord za cenę pracy żyjącej artystki. 

 

Yayoi Kusama, 



fot. 2012



Marina Abramović (ur. 1946)

Artystka pochodząca z Jugosławii, skupiona wokół działań intermedialnych. Okrzyknięto ją potocznie babcia performance’u, który jest jej podstawową formą wypowiedzi artystycznej. Abramović bazuje na ogół na własnym ciele, czyniąc z niego artystyczne medium. Działania Abramović mają ścisły związek z pochodzeniem artystki, sytuacją na Bałkanach oraz z osobistymi doświadczeniami. Przez 12 lat artystka współpracowała w duecie z Frankiem Uwe Laysiepen’em, fotografem i performerem, który był także jej życiowym partnerem do 1989 roku. 


Rytm, 1974



Relacje, 1976

 

Magdalena Abakanowicz (1930-2017)


Polska rzeźbiarka, w młodości lekkoatletka, trzykrotna medalistka mistrzostw kraju oraz podczas zimowych igrzysk Polski. Specjalizowała się w tworzeniu bardzo dużych, przestrzennych kompozycji tworzonych z tkaniny, brązu i drewna – od jej nazwiska zwanych abakanami. 

 

Artystka wśród Tłumu, 1995, fot. Wojciech Druszcz




Katarzyna Kozyra ( ur. 1963)


Polska rzeźbiarka, autorka instalacji artystycznych  i filmów wideo. W świecie sztuki zasłynęła ze swojej głośnej i kontrowersyjnej pracy dyplomowej zwanej „Piramidą zwierząt”, prezentującej wypchane zwierzęta ustawione jedno na drugim. Do jej wykonania artystka osobiście wybrała i zleciła zabicie konia oraz kota, co wywołało ogromny sprzeciw w społeczeństwie, jednocześnie czynią z niej naczelną skandalistkę w sztuce. Kozyra uznawana jest za jedną z głównych reprezentantek tzw. „sztuki krytycznej”, dotykającej takich tematów tabu jak śmierć, choroba czy nagość. 

 

Piramida zwierząt, 1993

 

Olimpia, 1996

 

Jeśli jakaś artystka zainteresowała Was szczególnie – piszcie śmiało! Z wielką chęcią poświęcę jej na blogu więcej miejsca. 

 

Mogą także Ci się spodobać