Niemożliwe jest, abym napisała o wszystkich. Niemożliwe też, żebym wszystkie znała, może się więc okazać, że kogoś ważnego w tym spisie pominęłam. Mimo wszystko, postanowiłam pokusić się o zestawienie najsłynniejszych artystek w sztuce. Myślę, że naprawdę warto. Czasami pytam bliskich czy kojarzą panie, które były artystkami. Odpowiedź zazwyczaj nie pada szybko, czasami sprawia problem i ogranicza się (co w ogóle mnie nie dziwi) do kilku najpopularniejszych nazwisk, a więc np. do Olgi Boznańskiej czy Fridy Kahlo. To wyjątkowe artystki, ale nie jedyne i właśnie m.in. z tego powodu chciałabym napisać Wam parę słów o innych kobietach, które w świecie sztuki osiągnęły bardzo wiele i zasługują na wielkie uznanie oraz nieustanną pamięć. Niech ten wpis stanie się zachętą do dalszego eksplorowania tego tematu i poszczególnych biografii.
Sofonisba Angiussola (1532-1625)
Opierając się na chronologii, warto sięgnąć do początku i wspomnieć kobietę okrzykniętą przez badaczy „pierwszą damą malarstwa”. Sofonisba Angiussola brzmi egzotycznie i zapamiętać ją ciężko, ale zdecydowanie warto. Urodzona w 1532 roku włoska artystka tworzyła w dobie renesansu. Dorastała otoczeniu arystokracji i miała w swoim życiu niezwykłe szczęście, rzadko się bowiem zdarza, aby kobieta-artystka w XVI wieku otrzymała tak doskonałe wykształcenie oraz protekcję, jaką nieustannie otaczał ją jej ojciec. Dokonania artystki zostały docenione przez renesansowego mistrza Michała Anioła, a także, pod sam koniec jej życia, przez Antoona van Dycka, który uczęszczał do niej na malarskie porady. Prace Sofonisby można podziwiać w wielu muzeach na świecie, w tym także w polskim Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz na zamku w Łańcucie. Poznański obraz jest niezwykły, ponieważ przedstawia trzy siostry Lucję, Europę oraz, uwaga, Minervę. Niestety, ta ostatnia (po prawej) właśnie przegrała w szachy.
 |
| Gra w Szachy, 1555 |
 |
| Autoportret, 1556 |
Artemisia Gentileschi (1593-1652)
Ojciec artystki, malarz fresków Orazio Gentileschi wywodził się ze szkoły z kręgu Caravaggia, a ona sama w swojej stylistyce reprezentowała wczesny barok. Nauki malarstwa pobierała w pracowni swojego ojca, a także u innego artysty Agostino Tassiego. Artemisia została przez niego zgwałcona, przez co wytoczyła mu w sądzie, trwający 8 miesięcy proces, zakończony jego rocznym pobytem w więzieniu. Te bardzo traumatyczne przeżycia wpłynęły m.in. na powstanie obrazu „Judyta zabijająca Holofernesa” (ok. 1612-1613), a więc pracy o tematyce religijnej, pozwalającej przy okazji dać upust swoim emocjom. Gentileschi była jedną z pierwszych, którą mogła i podejmowała w swojej sztuce motywy historyczne i religijne, uznawane za niedostępne dla kobiet. Jako pierwsza kobieta w historii została też przyjęta do Accademia del disegno we Florencji. Była uznaną artystką i utrzymywała się ze sztuki przez całej swoje życie, co, jak wiadomo, bywa trudne także dzisiaj.
 |
| Autoportret (Alegoria malarstwa), 1638-1639 |
 |
| Judyta i służąca, 1614 |
Angelica Kaufmann (1741-1807)
Ta szwajcarska malarka, nauki pobierała m.in. u słynnego Johanna Joachima Winckelmana, a więc ojca sztuki starożytnej, autora przełomowych „Dziejów sztuki starożytnej”. W wieku 15 lat była już autorką pięknych portretów wykonanych techniką pastelu, przez co zyskała spore uznanie. Na swoich portretach uwieczniała członków dworu i arystokracji, a więc ludzi ze swojego otoczenia, zajmowała się także nauką malarstwa wśród księżniczek na dworze neapolitańskim, gdyż kobiety z wyższych sfer miały największe prawdopodobieństwo, aby zetknąć się z artystycznym wykształceniem. Stylistyka Kaufmann oscyluje wokół klasycyzmu, widoczne są w niej więc wpływy sztuki antycznej oraz angielskiej.
 |
| Autoportret, 1770-1775 |
 |
| Portret Pani Latouche, koniec XVIII wieku |
Suzanne Valadon (1865-1938)
 |
| Leżąca nago, 1928 |
 |
| Suzanne Valadon, Henri deToulouse-Lautrec, 1888 |
Olga Boznańska (1865-1940)
Polska malarka tworząca w okresie Młodej Polski. Studiowała w Monachium, gdzie otworzyła swoją pracownię. Kolejno osiadła w Paryżu, gdzie zmarła w 1940 roku. Boznańska uznawana jest za jedną z najsłynniejszych polskich portrecistek. Wypracowała swój charakterystyczny styl, potrafiła zajrzeć wgłąb portretowanego, trafnie uwydatniając cechy charakteru i psychikę. Jej styl leży gdzieś na pograniczu realizmu z impresjonizmem, barwne impasty są rozedrgane, momentami nawet ekspresjonistyczne.
 |
| Autoportret, 1896 |
 |
| Kwiaciarki, 1889 |
Anna Bilińska-Bohdanowicz (1857- 1893)
Życie Bilińskiej nie rozpieszczało. Artystka, wykształcona m.in u Wojciecha Gersona, ukończyła także studia malarskie w Paryżu, gdzie osiadła na bardzo wiele lat. W bardzo krótkim czasie zmarł jej ojciec, przyjaciółka oraz narzeczony, co doprowadziła do jej poważnego załamania nerwowego. Znana głównie z realistycznych portretów, odniosła wielki sukces zagraniczny, zdobyła wiele nagród i medali, była wystawiania na licznych międzynarodowych wystawach. W 1892 roku powróciła wraz z małżonkiem do Warszawy, aby tam poprowadzić szkołę malarską dla kobiet. Niestety, ciężka choroba przeszkodziła w jej pięknych planach. Kobieta zmarła na serce w wieku 36 lat.
 |
| Autoportret, 1887 |
 |
| Murzynka, 1884 |
Sonia Delaunay (1885- 1979)
Francuska malarka, ale też projektanta ubiorów. Była przedstawicielką orfizmu, kierunku, który reprezentował także jej mąż, Robert. Orfizm w swoim założeniu stawiał na kolor, na wzajemne oddziaływanie barw oraz przenikanie się płaszczyzn. Artystka zajmuje ścisłe miejsce w czołówce pionierów europejskiej abstrakcji (formy abstrakcyjne obecne były zarówno na jej płótnach jak i realizacjach dekoracyjnych, a więc materiałach, ścianach i projektach ubrań).
 |
| Sonia Delaunay (po prawej) w studio malarskim swojego męża, 1924 |
 |
| Kolorowy rytm, 1946 |
Natalia Gonczarowa (1881 – 1962)
Rosyjska malarka, reprezentantka awangardy artystycznej. Wraz ze swoim partnerem, Michaiłem Łarionowem uczestniczyła bardzo aktywnie w moskiewskiej awangardowej bohemie artystycznej. Duet ten znany jest w historii sztuki zwłaszcza jako ten, który założył krótkotrwałe urupowanie „Ośli Ogon” oraz nowy kierunek zwany łuczyzmem (albo promienizmem, rajonizmem). Obrazy Gonczarowej z tego czasu charakteryzowały się świetlistością, oraz kolorami ułożonymi w równoległe bądź przeciwległe smugi.
 |
| Autoportret, 1907 |
 |
| Koty, 1911-1912 |
Georgia O’Keeffe (1887-1986)
Amerykańska artystka, która zasłynęła ze swoich charakterystycznych dzieł przedstawiających kwiaty, muszle, kości zwierząt i krajobrazy. Prace te, choć o tematyce zaczerpniętej z rzeczywistości, balansują na granicy abstrakcji, malarka interpretuje je po swojemu, przekształca zgodnie z własną estetyką i wrażliwością. O’Keffee odegrała bardzo ważną rolę w upowszechnianiu sztuki amerykańskiej w Europie, która wiodła wówczas prym w kształtowaniu nowych kierunków w sztuce.
 |
| Jimson Weed/white flower No 1., 1932 |
Zofia Stryjeńska (1891-1976)
Polska malarka, ilustratorka, graficzka, związana mocno ze środowiskiem krakowskim, warszawskim i zakopiańskim. Stryjeńska edukowała się malarsko w szkole dla kobiet należącej do Marii Niedzielskiej. Kolejno, postanowiła studiować w szkole Sztuk Pięknych w Monachium, co robiła przez rok udając mężczyznę (w tamtym czasie kobiety nie miały jeszcze wstępu na akademię). Okrzyknięto ją księżniczką sztuki polskiej, przedstawiająca z wielkim urokiem czar polskiej wsi oraz słowiańskie mity i wierzenia. Do niezwykle popularnych należą m.in. jej „Tańce ludowe” z 1927 roku. Stryjeńska znana jest ze swoich frywolnych, trafnych komentarzy i wypowiedzi, które są zadziwiająco aktualnego także dzisiaj.
 |
| Zofia Stryjeńska, 1920 |
 |
| Wiejska zagroda, 1960 |
Hanna Rudzka-Cybisowa (1897-1988)
Czołowa polska reprezentantka nurtu kolorystycznego w malarstwie. Studiowała m.in. w pracowni Józefa Pankiewicza, gdzie poznała swojego przyszłego męża, Jana Cybisa, także znanego kolorystę. Należała do Komitetu Paryskiego (Kapiści) – grupy artystów polskich studiujących w Paryżu pod przewodnictwem Pankiewicza.
 |
| Autoportret, 1937 |
 |
| Róże herbaciane, 1987 |
Tamara Łempicka (1898- 1980)
Malarka polska, bezkompromisowa królowa art deco. Urodzona w Warszawie (lub w Moskwie), w młodości bardzo często podróżowała do Włoch, gdzie podziwiała tamtejsze perły malarstwa i zafascynowała się renesansowymi dziełami. Jej pierwszym mężem był prawnik Tadeusz Łempicki, z którym mieszkała w Petersburgu oraz w Paryżu. Finansowe problemy materialne zmusiły ją do malowania w celach zarobkowych, co bardzo szybko przyniosło jej sławę i uznanie. Łempicka zasłynęła zwłaszcza ze swoich idealizowanych portretów, o lekko kubicznych kształtach i intensywnych barwach. Jej życie prywatne interesowało zawsze równie mocno co sztuka, zwłaszcza, że jako biseksualistka słynęła z licznych kontrowersji i romansów. W Polsce znajduje się bardzo niewiele jej prac i niestety nie są prezentowane publicznie. Jej „Autoportret w zielonym Bugatti” z 1927 roku otrzymał miano symbolu emancypacji kobiety w czasach dwudziestolecia międzywojennego.
 |
| Autoportret w zielonym Bugatti, 1925 |
 |
| Lato, 1928 |
Katarzyna Kobro (1898-1951)
Słynna rzeźbiarka rosyjsko-niemieckiego pochodzenia, reprezentująca awangardę konstruktywistyczną w Polsce. Żona Władysława Strzemińskiego, malarza, twórcy „unizmu” w sztuce. Chociaż przez całe życie pozostawała w cieniu swojego męża, przez wielu uznawana jest za wybitniejszą od niego. Przestrzenne kompozycje Kobro zrewolucjonizowały myślenie o rzeźbie, która w jej wydaniu jest formą nieposiadającą początku ani końca, a wszystkie jej elementy są jednakowo ważne i przenikają się z przestrzenią. Wiele jej prac uległo niestety zniszczeniu już za jej życia, a to, co pozostało można podziwiać w Muzeum Sztuki w Łodzi. O burzliwym związku Kobro ze Strzemińskim pisałam tutaj.
 |
| Kompozycja przestrzenna 4, 1928 |
Frida Kahlo (1907-1954)
Meksykańska malarka, słynąca ze swoich licznych autoportretów. Na jej sztukę w ogromnym stopniu wpłynęły tragiczne wydarzenia z jej życia. Artystka cierpiała od dziecka na polio, oraz uległa poważnemu wypadkowi, w którym doszło do uszkodzenia kręgosłupa, miednicy oraz narządów rodnych, przez co malarka nie mogła posiadać potomstwa. Bardzo długi okres rekonwalescencji oraz nawracające dolegliwości zdrowotne sprawiły, że zainteresowała się malarstwem i wszystkie swoje emocje i przeżycia przenosiła na płótna.
 |
| Frida Kahlo, 1944 |
 |
| Autoportret, 1940 |
Maria Jarema (1908-1958)
Polska malarka, rzeźbiarka i scenografka. Związana mocno z osobą Tadeusza Kantora i jego teatrem Cricot 2, dla którego przygotowywała scenografię i kostiumy. Rzeźbę studiowała u Xawerego Dunikowskiego, zajmując się w zasadzie tylko tą formą aż do wybuchu II wojny światowej. Kolejno realizowała się malarsko – interesowało ją zagadnienie przestrzeni, rozwiązania fakturowe i postać ludzka, która dawała jej pretekst do eksperymentów formalnych. Umiejętnie balansowała na granicy malarstwa figuratywnego i abstrakcji, co stało się jej znakiem rozpoznawczym.
 |
| Wyrazy, 1957 |
 |
| Dwie głowy, 1956 |
Alina Szapocznikow (1926-1973)
Jedna z najwybitniejszych polskich rzeźbiarek. Jako żydówka, czas wojny spędziła w getcie wraz z matką, później trafiła do obozu w Bergen-Belsen i w czeskim Teresinie. Po wojnie postanowiła uczęszczać na studia rzeźbiarskie w Pradze i w Paryżu. Szapocznikow obrała na warsztat ludzkie ciało, nieustannie eksperymentując z jego kształtem, formą, zmianami i możliwościami. Dramatyczne wspomnienia obozowe oraz choroba nowotworowa piersi wpływały mocno na jej sztukę – ciało jako tematyka jej rzeźb ulega defragmentacji i deformacji, jest osobistym doświadczeniem cierpienia i nieuchronnego przemijania.
 |
| Alina Szapocznikow przy rzeźbie Naga, 1961 |
 |
| Nowotwory uosobione, 1971 |
Yayoi Kusama (ur. 1929)
Japońska rzeźbiarka, malarka, pisarka i performerka awangardowa. Od 1977 roku przebywa na stałe w zakładzie psychiatrycznym w Tokio. Tam tworzy swoją sztukę, która sama nazywa „obsesyjną”, kojarzoną głównie z krzykliwych kolorów oraz rozpoznawalnych wzorów (na ogół kropek), którymi przyozdabia swoje rzeźby, obrazy i instalacje. Znana z kontrowersyjnych działań, m.in. z prowokacyjnego listu, jaki wysłała w 1968 roku do prezydenta USA Nixona, w którym zaoferowała mu seks w zamian za zakończenie wojny w Wietnamie. w 2008 roku praca Kusamy została sprzedana za 5,1 miliona dolarów, co stanowi rekord za cenę pracy żyjącej artystki.
 |
| Yayoi Kusama, |
 |
| fot. 2012 |
Marina Abramović (ur. 1946)
Artystka pochodząca z Jugosławii, skupiona wokół działań intermedialnych. Okrzyknięto ją potocznie babcia performance’u, który jest jej podstawową formą wypowiedzi artystycznej. Abramović bazuje na ogół na własnym ciele, czyniąc z niego artystyczne medium. Działania Abramović mają ścisły związek z pochodzeniem artystki, sytuacją na Bałkanach oraz z osobistymi doświadczeniami. Przez 12 lat artystka współpracowała w duecie z Frankiem Uwe Laysiepen’em, fotografem i performerem, który był także jej życiowym partnerem do 1989 roku.
 |
| Rytm, 1974 |
 |
| Relacje, 1976 |
Magdalena Abakanowicz (1930-2017)
Polska rzeźbiarka, w młodości lekkoatletka, trzykrotna medalistka mistrzostw kraju oraz podczas zimowych igrzysk Polski. Specjalizowała się w tworzeniu bardzo dużych, przestrzennych kompozycji tworzonych z tkaniny, brązu i drewna – od jej nazwiska zwanych abakanami.
 |
| Artystka wśród Tłumu, 1995, fot. Wojciech Druszcz |
Katarzyna Kozyra ( ur. 1963)
Polska rzeźbiarka, autorka instalacji artystycznych i filmów wideo. W świecie sztuki zasłynęła ze swojej głośnej i kontrowersyjnej pracy dyplomowej zwanej „Piramidą zwierząt”, prezentującej wypchane zwierzęta ustawione jedno na drugim. Do jej wykonania artystka osobiście wybrała i zleciła zabicie konia oraz kota, co wywołało ogromny sprzeciw w społeczeństwie, jednocześnie czynią z niej naczelną skandalistkę w sztuce. Kozyra uznawana jest za jedną z głównych reprezentantek tzw. „sztuki krytycznej”, dotykającej takich tematów tabu jak śmierć, choroba czy nagość.
 |
| Piramida zwierząt, 1993 |
 |
| Olimpia, 1996 |
Jeśli jakaś artystka zainteresowała Was szczególnie – piszcie śmiało! Z wielką chęcią poświęcę jej na blogu więcej miejsca.